Σπήλαια
Σπηλιές Μυτιληνιών αρχαία λατομεία
Στην περιοχή Κουτσοδόντη του χωριού Μυτιληνιοί, σε υψόμετρο 147μ. βρίσκονται 45 σπηλιές οι οποίες αποτελούν εισόδους Αρχαίου Ορυχείου. Οι είσοδοι στηρίζονται σε κολώνες λαξευμένες με το χέρι. Μια από τις εισόδους οδηγεί στο εσωτερικό του λόφου όπου κατεγράφησαν ακόμη (8) επίπεδα με τον ίδιο τρόπο στήριξης, συνολικού βάθους -70μ και μήκους ανά επίπεδο 1Km. Κατά τους αρχαϊκούς χρόνους εξορύσσονταν υλικά για την ανέγερση του μεγάλου ναού της Ήρας αλλά και άλλων κτιρίων στο χώρο του Ιερού καθώς και για τις οικοδομικές ανάγκες της αρχαίας πόλης της Σάμου. Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 οι σπηλιές λειτούργησαν ως «Μεταλλείο Νίτρου», όπου κάποιος μοναχός, ονόματι Ιγνάτιος, χρησιμοποιώντας τα νιτρικά άλατα παρασκεύαζε πυρίτιδα. Η επίσκεψη στο σπήλαιο απαιτεί ειδικό εξοπλισμό και γίνεται με χρήση οδηγού για λόγους ασφαλείας.
Τσακαλότρυπα σπηλιά του Πυθαγορείου
Κοντά στην Παναγιά την Σπηλιανή Πυθαγορείου σε υψόμετρο 102 μέτρων βρίσκεται η «Τσακαλότρυπα» ένα Σπήλαιο που χωρίζεται σε δύο τμήματα. Το πρώτο τμήμα έχει μήκος 50μ. περίπου και πλάτος 5-8μ. ενώ η δεύτερη πλευρά του σπηλαίου έχει ένα πέρασμα από μία στενή εσοχή. Το μήκος του είναι 20μ. περίπου, το ύψος του φτάνει τα 2μ., ενώ το πλάτος του είναι 3μ. και έχει ανηφορική κατεύθυνση προς την επιφάνεια. Η επίσκεψη στο σπήλαιο απαιτεί ειδικό εξοπλισμό και γίνεται με χρήση οδηγού για λόγους ασφαλείας.
Σπηλαιοβάραθρο Παναγίας Σαραντασκαλιώτισσας και Σπηλιά του Πυθαγόρα
Πρόκειται για ένα Σπήλαιο Εκκλησιά, το οποίο βρίσκεται δυτικά του νησιού, κοντά στον Μαραθόκαμπο σε υψόμετρο 320 μέτρα και πήρε το όνομά του από τα σαράντα παλαιά σκαλιά που οδηγούν στο σπήλαιο. Το άνω μέρος του σπηλαίου διακλαδίζεται σε δυο αίθουσες. Το σπήλαιο έχει ιστορικό, θρησκευτικό και αθλητικό ενδιαφέρον. Στην είσοδό του είναι χτισμένο ένα μονόχωρο βυζαντινό εκκλησάκι του 11ου αι. μ.Χ. και κοσμείται με τοιχογραφίες μεταβυζαντινών χρόνων.
Σε απόσταση περίπου 50 μ. από το σπήλαιο και στο ίδιο ύψος με αυτό, βρίσκεται το γνωστό «Σπήλαιο του Πυθαγόρα». Η πρόσβαση πραγματοποιείται μέσω σύντομου, ελαφρώς δύσβατου μονοπατιού, το οποίο ξεκινά από τα μέσα του πετρόκτιστου μονοπατιού που οδηγεί στη σπηλιά Σαραντασκαλιώτισσα. Κατά τις λαϊκές παραδόσεις του νησιού, εδώ κρυβόταν ο φιλόσοφος Πυθαγόρας κυνηγημένος από τον τύραννο Πολυκράτη. Στο σπήλαιο έχει τοποθετηθεί φωτισμός.
Και στα δύο σπήλαια προσέρχεται πλήθος τουριστών
Σπήλαιο Βρυσούλα
Βρίσκεται στο Πυθαγόρειο 100μ. προς τα Νότια της Παναγίας Σπηλιανής και υψόμετρο περίπου 90μ.
Πρόκειται για ένα παλιό ισόγειο λατομείο εξόρυξης πετρωμάτων με διαστάσεις 90χ60 μ. και ύψους 5μ. περίπου.
Ο σταλαγμιτικός του διάκοσμος είναι ελάχιστος και χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γεννιούνται διάφορων μεγεθών σταλαγμιτικά σε πολλά σημεία του δαπέδου από πλούσια σταγονορροή της οροφής.
Σπήλαια «Νεροτρουβιά»
Στην περιοχή των Μύλων έχουν εντοπιστεί 3 σπήλαια, τα Νεροτρουβιά Ι, ΙΙ, ΙΙΙ. Η πρόσβαση σ’ αυτά γίνεται από χωματόδρομο από μέσα απ’ το χωριό. Το Σπήλαιο Ι, το μεγαλύτερο, είναι ένα πολυδαίδαλο οριζόντιο σπήλαιο που αναπτύσσεται σε 3 επίπεδα. Η είσοδός του έχει περίπου 3 μ. βάθος.
Το 1ο επίπεδο χωρίζεται σε διάφορες αίθουσες, συνολικού μήκους 60μ.και πλούσιο διάκοσμο σταλαγμιτών και σταλακτιτών. Χαρακτηριστική μορφή είναι η «ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ ΜΕ ΤΟ ΒΑΘΡΟ ΤΗΣ».
Στο 2ο επίπεδο φαίνεται να περνάει σωλήνας γεώτρησης που αντλεί νερό για υδροδότηση των Μύλων.
Έχει σπογγώδη και δαιδαλώδη σταλακτικό διάκοσμο.
Στο 3ο επίπεδο υπάρχουν δεξαμενές νερού που στα παλαιότερα χρόνια ξεχείλιζαν.
Σπηλαιοβάραθρο «Ξαφάκια»
Βρίσκεται στη θέση Ξαφάκια, πάνω απ’ την παραλία Κλήμα κοντά στο Ποσειδώνιο στην κορυφή ενός λόφου.
Η είσοδός του είναι μια τρύπα 50 χ 60εκ. απ’ όπου το χειμώνα βγαίνει ζεστός αέρας.
Βρίσκεται σε βάθος 45μ.με εντυπωσιακό διάκοσμο σταλαγμιτών και σταλακτιτών ,με ύψος 35μ. Το σπήλαιο έχει σχήμα καμπάνας. Το μήκος του είναι 70-80 μ. περίπου, το πλάτος του 40 μ. με πολύ λευκό σταλαγμιτικό διάκοσμο.
Σπήλαιο «Σιδερένια πόρτα»
Βρίσκεται στο Μαραθόκαμπο , 600μ. πιο κάτω απ’ το σπηλαιοβάραθρο της Σαραντασκαλιώτισσας και σε υψόμετρο 130μ. Η πρόσβαση είναι δύσκολη γιατί βρίσκεται σε απότομη πλαγιά. Ο διάκοσμός του είναι ιδιαίτερος σχηματίζοντας σταλαγμιτικές κολόνες μεγάλου ύψους, ελικτίτες ,εκκεντρίτες και λεκάνες. Το σπήλαιο είναι γνωστό από τα παλιά χρόνια. Πιθανότατα έχει κατοικηθεί ώς ασκήταριο
κατά τούς βυζαντινούς χρόνους.
Κατά την εποχή της Ηγεμονίας είχε τοποθετηθεί σιδερένια πόρτα στην είσοδο του σπηλαίου για να προστατευτεί ο διάκοσμός του.
Ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει αγριοκάτσικα που βρίσκουν καταφύγιο εκεί.
Σπηλαιοβάραθρο «Σαραντασκαλιώτισσα»
Βρίσκεται στα Β. του Μαραθοκάμπου στους πρόποδες του όρους Κέρκη. Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου από Μαραθόκαμπο και εν συνεχεία με ανάβαση 100 περίπου λιθόκτιστων σκαλοπατιών.
Στην είσοδο του σπηλαίου έχει χτιστεί μικρό καμαροσκέπαστο εκκλησάκι βυζαντινής περιόδου αφιερωμένου στην Παναγία. Στο εσωτερικό του σώζονται τμήματα του τοιχογραφικού διάκοσμου, σε κακή κατάσταση διατήρησης απ’ τα οποία τα περισσότερα καλύπτονται με στρώμα ασβεστοκονιάματος. Συνεχίζοντας, μετά το εκκλησάκι ,το σπήλαιο χωρίζεται σε δυο αίθουσες που καταλήγουν σε πηγάδια.
Η πρώτη αριστερά έχει βάθος 70 μ. και η δεύτερη έχει βάθος 40μ.περίπου .
Στη δεύτερη αίθουσα υπάρχει τεχνητή δεξαμενή συλλογής νερού απ’ τ’ αρχαία χρόνια. Στο βάθος της υπάρχει αξιόλογος σταλαγμιτικός και σταλακτιτικός διάκοσμος.
Σπήλαιο «Πυθαγόρα»
Βρίσκεται 70 μ. μακριά απ’ το σπηλαιοβάραθρο της Σαραντασκαλιώτισσας και λίγο ψηλότερα απ’ αυτό. Η πρόσβαση σ’ αυτό γίνεται από ένα δύσβατο μονοπάτι και απαιτεί αναρρίχηση στο τελευταίο τμήμα της. Το σπήλαιο έχει διαστάσεις μήκους 70χ 10μ. πλάτους και ύψος οροφής γύρω στα 6μ. Υπήρχε μια μικρή αίθουσα 3χ3μ. περίπου που η είσοδος της φαίνεται λαξευμένη σε σχήμα ορθογωνίου τριγώνου. Η είσοδος του σπηλαίου έχει κυκλική μορφή. Κάτι που δεν το έχουμε συναντήσει σε κανένα άλλο σπήλαιο, είναι ένα λιθάρι περίπου 1,30μ, ύψος που έκλεινε την είσοδο του σπηλαίου. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό έξω από το σπήλαιο είναι ένας τρύπιος βράχος ύψους 10μ.περίπου. Σύμφωνα με ένα βιβλίο 200ετών περίπου που βρέθηκε στα χέρια ενός τσαγκάρη στη Κάλυμνο αναφέρει ότι ο Όσιος Παύλος ο Λατρινός ήρθε στη Σάμο το 930μ.χ να μονάσει στη σπήλια του Πυθαγόρα. Ως εκ τούτου συμπεραίνουμε ότι ό Φιλόσοφος Πυθαγόρας λίγο πριν φύγει για τον Κρότωνα έμεινε στη σπηλιά αυτή. Και ότι ο Παύλος ο Λατρινός είχε γραπτές πληροφορίες που τον οδήγησαν στο σπήλαιο αυτό με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αναφέραμε.
Σπήλαιο «Του Τζέτζε»
Βρίσκεται κοντά στο χωριό Κοσμαδαίοι σε υψόμετρο 500μ.. Η πρόσβαση στο σπήλαιο είναι αρκετά εύκολη .Έχει συνολικές διαστάσεις 40χ25μ. και βάθος 20μ. και εκτείνεται σε δυο επίπεδα. Αποτελείται από μια μεγάλη κύρια αίθουσα στα τοιχώματα της οποίας υπάρχουν ενδιαφέροντες σχηματισμοί σταλαγμιτών και σταλακτιτών. Επιπλέον, έχουν σχηματιστεί φυσικές λεκάνες συγκέντρωσης νερού.
Σύμφωνα με πληροφορίες έχει αξιόλογο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον που στο μέλλον η περαιτέρω εξερεύνηση του θα μας δώσει σημαντικές απαντήσεις.
Σπήλαιο Αγίου Αντωνίου
Βρίσκεται σε μικρή απόσταση απ’ το Παλαιό Καρλόβασι.
Οδηγούμαστε στο σπήλαιο από ένα πλακόστρωτο ηγεμονικό δρόμο. Έχει συνολικές διαστάσεις 60χ40μ..Απ’ την είσοδο ξεκινά διάδρομος με διαστάσεις 5χ5μ. 17μήκος που καταλήγει σε ευρύχωρη αίθουσα 100τ.μ. περίπου. Το κέντρο της αίθουσας καταλαμβάνει μικρό εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου. Υπάρχουν ακόμα δυο μικρές αίθουσες συνολικού μήκους 20μ. στις οποίες υπάρχουν σταλαγμίτες και σταλακτίτες.
Σπήλαιο «Μεγάλου Σειτανίου»
Σπήλαιο ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος που χρησιμοποιήθηκε για κατοικία και χώρος λατρείας κατά την Νεολιθική εποχή, 7000χρόνια πριν από σήμερα. Η πρόσβασή του και η είσοδός του είναι πολύ δύσκολη και επικίνδυνη. Βρίσκεται αριστερά από το φαράγγι του Μεγάλου Σεϊτανιού. Η είσοδός του είναι 2χ2μ.Η πρώτη αίθουσα έχει διαστάσεις 15χ10μ περίπου. Το 2016 ανακαλύφτηκε μεγάλο τμήμα του σπηλαίου που κατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική εποχή με πλήθος αιθουσών μικρών και μεγάλων και πλουσιότατο σπηλαιοδιάκοσμο. Βρέθηκαν ανθρώπινοι σκελετοί πακτωμένοι στα τοιχώματα του σπηλαίου καθώς επίσης και αγγεία καθημερινής χρήσης. Χαρακτηριστικό είναι το αγγείο που βρίσκεται πακτωμένο μέσα σε σταλαγμίτη. Επιπλέον βρέθηκαν απομεινάρια καύσης, εργαλεία και οστά ζώων. Όλα τα ευρήματα μετά από ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, μεταφέρθηκαν σε εργαστήρια όπου η διεξοδική μελέτη τους θα μας δώσει πληθώρα στοιχείων για τη ζωή των πρώτων κατοίκων της Σάμου.
