Αρχαιολογικοί χώροι
Πυθαγόρειο,
η Αρχαία πόλη της Σάμου
Ο οικισμός του Πυθαγορείου δημιουργήθηκε στη θέση της αρχαίας πόλης της Σάμου. Βρίσκεται στην ΝΑ άκρη του νησιού και διοικητικά ανήκει στο Δήμο Ανατολικής Σάμου, ενώ έως τα τέλη του 2010 ήταν η έδρα του Δήμου Πυθαγορείου. Το 1955 μετονομάστηκε από «Τηγάνι» σε Πυθαγόρειο προς τιμήν του φημισμένου Σάμιου φιλόσοφου, μαθηματικού Πυθαγόρα, (580 π.Χ. – 496 π.Χ.). Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας εντοπίζονται στο Πυθαγόρειο, στα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ., στο λόφο του Κάστρου. Το 1100 π.Χ. η περιοχή εξελίχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες εστίες του ιωνικού πολιτισμού, ενώ κατά την περίοδο της τυραννίας του Πολυκράτη, (6ο αιώνα π.Χ.), γνώρισε μεγάλη ακμή. Από τα πιο σημαντικά έργα της εποχής είναι το Ευπαλίνειο ΄Ορυγμα ή «Υδραγωγείο του Ευπαλίνου», ο μεγάλος μόλος του λιμανιού, ο Ναός της Ήρας και τα μήκους 6,5 χλμ οχυρωματικά Τείχη. Ο ιστορικός Ηρόδοτος ανέφερε την αρχαία πόλη της Σάμου ως «πολίων πασέων πρώτην ελληνίδων και βαρβάρων», επισημαίνοντας την αξιοζήλευτη οργάνωση και το υψηλό επίπεδο του πολιτισμού της. Η αρχαία πόλη της Σάμου ήταν εμπορικό σταυροδρόμι ανάμεσα στις χώρες της Ανατολής και της δυτικής Μεσογείου. Στο πέρασμα των αιώνων υπήρξαν περίοδοι που ερημώθηκε, άλλες που έχασε την πολιτική της ανεξαρτησία κι άλλες που γνώρισε μεγάλη άνθηση, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές στο χώρο της αρχαίας πόλης.
Στη Σάμο επίσης γεννήθηκε ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ), μεγάλος αστρονόμος και μαθηματικός.
Από το έτος 1992 το Πυθαγόρειο, ο Ναός της Ήρας και το μοναδικής ιστορικής και μηχανικής αξίας, «Ευπαλίνειο όρυγμα», είναι ενταγμένα στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Κάστρο Πυθαγορείου
Αρχαιολογικός Χώρος
Νοτιοδυτικά της πόλης του Πυθαγορείου, στο λόφο, βρίσκεται το Βυζαντινό Κάστρο το οποίο κατασκευάστηκε τέλος του 7ου αι. μ.Χ.. Την αρχαϊκή εποχή ο χώρος του κάστρου περικλειόταν από ισχυρές οχυρώσεις και πιστεύεται ότι εδώ βρισκόταν το ανάκτορο του τυράννου της Σάμου, Πολυκράτη (6ος αι. π.Χ.). Η χρήση του λόφου συνέχισε και κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Τον 5ο αι. μ.Χ., στην ανατολική πλευρά του, χτίστηκαν τρεις παλαιοχριστιανικές βασιλικές, μία εκ των οποίων θεωρείται πως ήταν επισκοπική έδρα του νησιού ενώ το 1475, μετά την υποταγή του νησιού στους Οθωμανούς και τη μετακίνηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού στη Χίο και στη Μικρά Ασία, ερημώθηκε. Ο Λυκούργος Λογοθέτης, ηγετική φυσιογνωμία της ελληνικής επανάστασης ανέλαβε να οχυρώσει ξανά το λόφο του Κάστρου, μια προσπάθεια που ξεκίνησε το 1824 και ολοκληρώθηκε το 1827 με τη συνδρομή όλων των Σαμίων. Επισκεύασε και χρησιμοποίησε έναν από τους προϋπάρχοντες πύργους της βυζαντινής οχύρωσης ως διοικητήριο αλλά και ως κατοικία της οικογένειάς του, όπου και διέμεινε ως Διοικητής του νησιού. Προς τιμήν της σωτήριας νίκης των Σαμίων εναντίον του τουρκικού στόλου, σε ναυμαχία που έλαβε χώρα στα στενά της Μυκάλης την 5η Αυγούστου 1824, κατασκευάζεται, επίσης με πρωτοβουλία του Λογοθέτη, δίπλα στον Πύργο ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος ο οποίος είναι κηρυγμένος ως ιστορικό, διατηρητέο μνημείο.
Ναός της Ήρας,
Ηραίο Σάμου
Εντός του Αρχαιολογικού χώρου Ηραίου κείνται αρχιτεκτονικά μέλη του αρχαίου Ναού της Ήρας η οποία σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία γεννήθηκε στη Σάμο. Ο Ναός της Ήρας ενωνόταν με την αρχαία Πόλη μέσω της Ιεράς Οδού στη βόρεια παρυφή της οποίας ήταν τοποθετημένοι κολοσσιαίοι Κούροι, ως άγρυπνοι φρουροί του Ιερού.
Η λατρεία της Ήρας στο νησί μαρτυρείται από την περίοδο του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Αρχικά, στο χώρο υπήρχε ένας μικρός λίθινος βωμός κι ένα μικρό κτίσμα σε σχήμα ναού. Μετέπειτα έγιναν αναμορφώσεις του Ιερού χώρου κυρίως την περίοδο της τυραννίας του Πολυκράτη (538-522 π.Χ.), μεταξύ αυτών και η ανοικοδόμηση, σε ασύλληπτα για την εποχή μεγέθη, του ναού. Ο Ηρόδοτος μάλιστα αναφέρει ότι ο Ναός της Ήρας, ο οποίος θεωρείται πρότυπο των μεγάλων δίπτερων ιωνικών κατασκευών, ήταν ο μεγαλύτερος ναός στην Ελλάδα, ενώ τα ευρήματα από αναθήματα αποκαλύπτουν την παγκόσμια φήμη του. Σήμερα από τους 155 κίονες τεσσάρων διαφορετικών μεγεθών και τύπων, στέκεται όρθιος μόνο ένας.
Ο «κλειστός» πολεμικός λιμένας Αρχαίας πόλεως Σάμου
Η ναυτική παράδοση της Σάμου είναι γνωστή από τον 8ο αι. π.Χ.. Το νησί αναδεικνύεται στο β΄ μισό του 6ου π.Χ. αι. (535-522 π.Χ.) σε μεγάλη ναυτική δύναμη υπό την τυραννία του Πολυκράτη. Το λιμάνι της πόλης με τους μόλους και τις αποβάθρες καθίσταται ως ένα από τα σπουδαιότερα έργα της εποχής. Ταυτόχρονα η πλούσια παραγωγή ξυλείας ώθησε τους κατοίκους στη ναυπηγική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό δείγμα ναυπηγικής δεξιότητας αποτελεί η κατασκευή από τον Πολυκράτη ενός ιδιαίτερου τύπου πλοίου, του Σάμαινα, που εξυπηρετούσε πολεμικούς αλλά και εμπορικούς σκοπούς. Οι υποβρύχιες αρχαιολογικές έρευνες στο Πυθαγόρειο έγιναν η μέγιστη απόδειξη για τον καθορισμό της χρήσης του αρχαίου λιμένος, εντάσσοντας τον στην κατηγορία των «κλειστών» πολεμικών λιμένων. Ο «κλειστός» πολεμικός λιμένας, καλά οχυρωμένος, αποτελούσε το προπύργιο της άμυνας της πόλης, ενώ θεωρείται ως το αρχαιότερο τεχνητό λιμάνι της Μεσογείου το οποίο περιγράφετε από τον Ηρόδοτο ως ένα από τα θαυμαστά έργα του νησιού. Το φυσικό λιμάνι, με δυο λιμενοβραχίονες και άλλα λιμενικά έργα, χωρίσθηκε στο εξωτερικό (εμπορικό λιμάνι) και στο εσωτερικό (ναύσταθμος), ενώ το σημαντικότερο λιμενικό έργο ήταν ένας μόλος μήκους 360 μ. το “χώμα εν θαλάσση”.
Μουσεία
Αρχαιολογικό Μουσείο
Πόλης Σάμου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου βρίσκεται στο κέντρο της πόλης της Σάμου, δίπλα από το Δημαρχείο. Στεγάζεται σε δυο κτίρια, στο παλιό μουσείο που χρονολογείται στο 1912 και στο νέο Μουσείο που άνοιξε τις πύλες του το 1980 όπου εκτίθεται ο κολοσσιαίος κούρος ύψους 4,80μ, ένα εξαιρετικό δείγμα μνημειακής ελληνικής τέχνης με επίδραση από την γλυπτική της Αιγύπτου. Επίσης στο Μουσείο εκτίθενται σημαντικά ευρήματα όπως, μια μεγάλη συλλογή Αρχαϊκής γλυπτικής, ελεφαντοστέινα, ξύλινα χάλκινα και κεραμικά έργα τέχνης καθώς επίσης και διάφορα αντικείμενα μικροτεχνίας.
τηλ: 2273027469
Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου στεγάζεται σε νεόδμητο κτήριο 2.500 τ.μ. στο κέντρο του Πυθαγορείου, πλάι σε έναν πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο όπου αποτυπώνεται σε μεγάλο βαθμό η ζωή των κατοίκων στην αρχαία πόλη της Σάμου. Στο μουσείο εκτίθενται περίπου 3.000 ευρήματα από τα οποία παρουσιάζεται η ιστορική πορεία της αρχαίας πόλης και της υπαίθρου, από την 4η χιλιετία π.Χ. μέχρι τον 7ο αι. μ.Χ., καταδεικνύοντας τη σπουδαία θέση που κατείχε το νησί στον ελλαδικό χώρο.
τηλ: 2273062813
Μουσείο Πύργου
Λυκούργου Λογοθέτη
Ο Πύργος Λυκούργου Λογοθέτη οικοδομήθηκε γύρω στο 1824-1827 από τον ηγέτη της Σαμιακής επανάστασης του 1821 Γεώργιο Παπλωματά (1772 – 1850), γνωστό με το όνομα Λυκούργος Λογοθέτης. Βρίσκεται στο λόφο του Κάστρου και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του Πυθαγορείου, συνδεδεμένο με τη βυζαντινή και νεότερη ιστορία του νησιού. Στο εσωτερικό του Πύργου περιλαμβάνεται και μουσείο, όπου αναπτύσσεται μια έκθεση έξι θεματικών ενοτήτων που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών, σχετικών με την ιστορία του νησιού από την ύστερη αρχαιότητα έως τον 19ο αιώνα.
τηλ: 2273062408
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου – Παλαιοντολογικό Μουσείο, μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, βρίσκεται στο χωριό Μυτιληνιοί. Λειτουργεί από το 1967 ως Παλαιοντολογικό Μουσείο, ενώ το έτος 1992 συστέγασε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα, είναι τα απολιθώματα ζώων που έζησαν στο νησί πριν από 8-10 εκατομμύρια χρόνια, καθώς και το ταριχευμένο αιλουροειδές «Καπλάνι».
τηλ: 2273052055
τηλ: 2273051691
τηλ: 2106206535
Εκκλησιαστικό και Βυζαντινό Μουσείο
Στο Εκκλησιαστικό και Βυζαντινό Μουσείο, μια πρωτοβουλία της Ιεράς Μητρόπολης Σάμου εκτίθεται ένας σημαντικός αριθμός Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών ιερών ευρημάτων προερχόμενα από τις Ιερές Μονές και τους Ιερούς Ναούς της Σάμου. Εικόνες υψηλής αισθητικής και καλλιτεχνικής αξίας, στοιχεία ξυλόγλυπτων τέμπλων, εξαπτέρυγα, ιερά Σκεύη, Σταυροί αγιασμού και ευλογίας, χειρόγραφα του 10ου αιώνα, σπάνιες παλαιές εκδόσεις κ.ά. αποδίδουν τη διαχρονική εικόνα της εκκλησιαστικής ζωής και της τοπικής εκκλησιαστικής τέχνης.
τηλ: 2273087640
Μουσείο
Σαμιακού Οίνου
Το Mουσείο Σαμιακού Oίνου, δημιουργήθηκε από τον Ενιαίο Οινοποιητικό Αγροτικό Συνεταιρισμό (ΕΟΣ) ο οποίος ιδρύθηκε το 1934 μετά από επανειλημμένες κινητοποιήσεις των αγροτών της Σάμου. Το Μουσείο βρίσκεται στην πρωτεύουσα του νησιού στην περιοχή Μαλαγάρι. Το Μουσείο λειτουργεί από το 2005 σε ένα πέτρινο διατηρητέο κτίριο του 19ου αιώνα που αρχικά χρησιμοποιούνταν ως οιναποθήκη και αργότερα ως βαρελοποιείο. Μέσω των εκθεμάτων που φτάνουν σε βάθος χρόνου ενός αιώνα και πλέον, ζωντανεύουν η παραδοσιακή οινοποίηση, τα εργαλεία, οι δεξαμενές, τα όργανα χημείου και η κατασκευή βαρελιών.
Το Μουσείο Οίνου είναι επισκέψιμο στο κοινό και για οινογευστικές (Dégustation) δοκιμές.
τηλ: 2273087510
Μουσείο Βυρσοδεψίας Καρλοβάσου
Το μουσείο βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι στεγάζεται σε ένα παλιό πέτρινο ταμπάκικο και παρουσιάζει εργαλεία, μηχανήματα, κατεργασμένα δέρματα κ.ά. σχετικά εκθέματα, αποτυπώνοντας την ιστορία της Βυρσοδεψίας της πόλης.
τηλ: 2273079137
Ανοικτό Μουσείο
Όρμου Μαραθοκάμπου
Έτσι τουλάχιστον το αποκαλούν όλοι οι επισκέπτες του Όρμου Μαραθοκάμπου, αφού βρίσκονται στην ευχάριστη θέση να αντικρίζουν ζωγραφισμένες εικόνες σε τοίχους κτιρίων αλλά και στο μικρό λιμανάκι. Οι ασπρόμαυρες ζωγραφιές, οι οποίες είναι δημιουργίες γνωστών street artists που χρησιμοποίησαν την τεχνική του γκράφιτι, απεικονίζουν παλιά παραδοσιακά σκαριά αλλά και μορφές καραβομαραγκών και πρωτομαστόρων του χωριού. Η ιστορία του τόπου αποτυπώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και μαγεύει ως γνήσιο έργο τέχνης τους επισκέπτες του Όρμου.
Λαογραφικό Μουσείο Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου Νικόλαου Δημητρίου
Μέσα στο παραδοσιακό χωριό του Doryssa Seaside Resort, στο Πυθαγόρειο, στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου Νικόλαου Δημητρίου. Το Μουσείο περιλαμβάνει την αναπαράσταση του απλού μονοκάμαρου Σαμιώτικου σπιτιού και του κατωγιού πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς επίσης και δείγματα της τότε αστικής ζωής όπως: εργόχειρα και υφαντά, παραδοσιακές φορεσιές, καθώς και αργαλειό. Στον υπαίθριο χώρο του μουσείου, εκτίθενται αντίγραφα εργαστηρίων με αυθεντικά εργαλεία από τα επαγγέλματα της εποχής εκείνης.
τηλ: 2273062287
Λαογραφικό Μουσείο Παγώνδα
Το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού Παγώνδα αναπαριστά την παραδοσιακή σαμιώτικη κατοικία, με έπιπλα, υφαντά, εργαλεία και σκεύη. Διαθέτει πέντε αίθουσες, στις οποίες περιλαμβάνονται η αίθουσα αργαλειού και το κατώι. Ιδρυτής του Μουσείου είναι ο Σύλλογος Παγώνδα «Ομόνοια».
τηλ: 2273095286
τηλ: 6979542918
τηλ: 6972910299
Λαογραφικό Μουσείο Μεσογείου
Το λαογραφικό μουσείο Μεσογείου βρίσκεται στο παραδοσιακό χωριό Μεσόγειο, σε υψόμετρο 570 μέτρων. Δημιουργήθηκε από τον Πολιτιστικό & Εξωραϊστικό Σύλλογο Μεσογείου «Η Ζωοδόχος Πηγή». Τα εκθέματα συγκεντρώθηκαν από το 1972 με πρωτοβουλία και με μεγάλη προσπάθεια των ανθρώπων του χωριού. Στο Μουσείο παρουσιάζονται συλλογές από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1960 από παλιές φωτογραφίες, παραδοσιακά έπιπλα και εργαλεία της εποχής.
Λαογραφικό Μουσείο Μυτιληνιών
Το Λαογραφικό Μουσείο Μυτιληνιών συστεγάζεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου – Παλαιοντολογικό Μουσείο Μυτιληνιών. Παρουσιάζει μια σημαντική συλλογή ιστορικού και εθνογραφικού περιεχομένου όπως Κοστούμια του 19ου αιώνα, σπάνια έγγραφα, χρηστικά αντικείμενα, γκραβούρες κ.α.
τηλ: 2273052055
Λαογραφικό Μουσείο Κουμεΐκων «Δημήτριος Παπαϊωάννου»
Το Μουσείο στεγάζεται σε ιστορικό κτίριο του 1880 και διαθέτει πλήθος λαογραφικών στοιχείων από την ευρύτερη περιοχή. Χαρακτηριστικές παραδοσιακές φορεσιές του 19ου αιώνα, περίτεχνα χειροποίητα κεντήματα και υφαντά φτιαγμένα σε αργαλειό, έπιπλα, είδη οικιακής χρήσης, παραδοσιακά εργαλεία, παλιά έγγραφα και παλιές φωτογραφίες συγκαταλέγονται στα εκθέματά του.
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καρλοβάσου
Το Μουσείο περιέχει στοιχεία παράδοσης και λαϊκής τέχνης της περιόδου 1870-1955 με περίτεχνα εκθέματα όπως πορσελάνες, σκαλιστοί καθρέπτες, είδη αργυροχρυσοχοΐας, παλιά έπιπλα, αργαλειό, υφαντά, αγροτικά εργαλεία, παραδοσιακά ενδύματα κ.α. Τα εκθέματά του παντρεύουν στοιχεία της αγροτικής και αστικής λαογραφίας, δεδομένου ότι στις αρχές του 20ου αιώνα στο Καρλόβασι υπήρξε μια ακμάζουσα και πρωτοπόρα αστική τάξη, η οποία ξεπήδησε από την ανάπτυξη των ντόπιων βυρσοδεψείων και των εργοστασίων καπνού.
τηλ: 2273078198
Οινοποιητικό Λαογραφικό Μουσείο Αμπέλου
Το Λαογραφικό Μουσείο Αμπέλου βρίσκεται στα όρια του ομώνυμου χωριού. Η λειτουργία του ξεκίνησε το 2015. Έχει αρκετά εκθέματα σχετικά με τη διαδικασία παραγωγής σαμιακού οίνου στο νησί της Σάμου οπότε συγχρόνως λειτουργεί και ως μικρό Μουσείο Οίνου.
τηλ: 2273087510 εσωτ. 538
Μνημεία
Ευπαλίνειο Όρυγμα
Το Ευπαλίνειο Όρυγμα στο Πυθαγόρειο θεωρείται ως το σημαντικότερο τεχνικό έργο της αρχαίας Ελλάδας. Έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενώ πρόσφατα κατηγοριοποιήθηκε από τη Διεθνή Ένωση Σηράγγων ως «Παγκόσμιο Σηραγγολογικό Τοπόσημο». Πρόκειται για μία σήραγγα μήκους 1.036 μ. και μέσων διαστάσεων 1,80 Χ 1,80 μ., η οποία κατασκευάστηκε επί εποχής του τυράννου Πολυκράτη (6ο αιώνα π.Χ.), για να χρησιμεύσει ως υδραγωγείο της αρχαίας πόλης της Σάμου. Αρχιτέκτονας του ορύγματος ήταν ο Ευπαλίνος από τα Μέγαρα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της σήραγγας αποτέλεσε το γεγονός ότι διανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές του λόφου. Τα συνεργεία συναντήθηκαν -με μικρή απόκλιση- στο μέσον περίπου της σήραγγας, κάτι που ήταν σημαντικό επίτευγμα για τα τεχνολογικά δεδομένα εκείνης της εποχής. Ο Ηρόδοτος, χάρις στον οποίον το όρυγμα έγινε γνωστό, αποκάλεσε το έργο αμφίστομον. Το υδραγωγείο εξυπηρέτησε τις ανάγκες της αρχαίας πόλης για περίπου 1.100 χρόνια, ενώ τον 7ο αι. μ.Χ. η σήραγγα χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο των κατοίκων, για την προστασία τους απ τις επιδρομές Περσών κι Αράβων.
Αρχαία Τείχη Σάμου Πολυκράτεια Τείχη
Ένα από τα τμήματα της αρχαίας οχύρωσης της πόλης της Σάμου είναι τα Πολυκράτεια Τείχη, μήκους 6.430 μέτρων. Κατασκευάστηκαν κατά το 2ο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. την περίοδο της διακυβέρνησης του τύραννου Πολυκράτη, από τον οποίο πήραν και το όνομά τους. Τα Πολυκράτεια τείχη προστάτευαν την αρχαία πόλη της Σάμου σε έκταση 1,2 χιλ². Για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν λαξεμένοι ογκόλιθοι, βάρους αρκετών τόνων ο καθένας, ενώ ενισχύθηκαν και με πύργους. Σήμερα διασώζονται τμήματα των τειχών.
Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος
Ο ναός βρίσκεται στο λόφο του Κάστρου του Πυθαγορείου, δίπλα στον Πύργο του Λυκούργου Λογοθέτη. Κατασκευάστηκε με πρωτοβουλία του Λυκούργου Λογοθέτη, μεταξύ 1831 – 1853 σε ανάμνηση της σωτήριας για το νησί νίκης των Σαμίων εναντίον του τουρκικού στόλου, σε ναυμαχία που έλαβε χώρα στα στενά της Μυκάλης την 6η Αυγούστου 1824 ημέρα που συμπίπτει με τον εορτασμό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Ανήκει στον τύπο της βασιλικής με τρούλο. Ο Ναός αρχικά ήταν μονόχωρος με αψίδα, αργότερα όμως επεκτάθηκε. Το μαρμάρινο τέμπλο και ο άμβωνας χρονολογούνται στις αρχές του 20ου αι. Σήμερα ο Ναός είναι κηρυγμένος ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο.
Πύργος του Σαρακίνη
Ο Πύργος του Σαρακίνη βρίσκεται κοντά στον οικισμό του Ηραίου, στη νότια πλευρά της Σάμου. Η κατασκευή του χρονολογείται το 1577 και αποτελεί το παλαιότερο πυργόσπιτο που οικοδομήθηκε στο νησί και σύμβολο του επαναποικισμού της Σάμου. Πρόκειται για πετρόκτιστο, επίμηκες ορθογώνιο οικοδόμημα ύψους 12μ., το οποίο διαιρείται εσωτερικά σε τρεις ορόφους με υπόγειο. Έχει έντονο φρουριακό χαρακτήρα.
Δίπλα στον Πύργο βρίσκεται η δίδυμη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου χρονολογίας του 1602, η οποία περιλαμβάνει ουσιαστικά δύο εκκλησίες, μία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο και μία στον Άγιο Γεώργιο.
Κάστρο της Λουλούδας
Στις κορυφές του Καρβούνη νότια από το χωριό Βουρλιώτες, σώζονται τα ερείπια του “Κάστρου της Λουλούδας”. Το όνομα του κάστρου αποδίδεται στην κόρη ενός παπά, τη Λουλούδα, η οποία έχασε τις αισθήσεις της και σκοτώθηκε στο γκρεμό. Κατ΄ άλλους, το όνομα προκύπτει από το Λάος = λίθος, βράχος. Το κάστρο υπήρχε από την αρχαιότητα και ανακατασκευάστηκε από τους Βυζαντινούς κατά τον 7ο ή 8ο αιώνα, όταν άρχισαν οι επιδρομές των Σαρακηνών στο Αιγαίο οπότε και απέκτησε αμυντικό χαρακτήρα αφού χρησιμοποιήθηκε ως φρούριο αλλά κι ως παρατηρητήριο των καραβιών που περνούσαν.
Κάστρο του Λαζάρου
Το οχυρωματικό Κάστρο του Λαζάρου διαστάσεων 380×120 μέτρων, βρίσκεται στα 1.037 μέτρα του όρους Καρβούνη. Χτίστηκε κατά την περίοδο των επιδρομών των Αράβων στο Αιγαίο, ως καταφύγιο των κατοίκων. Η κατασκευή του υπολογίζεται μεταξύ 7ου – 8ου αιώνα. Σήμερα διατηρούνται ενδιαφέροντα λείψανα από τα τείχη και την πύλη καθώς και τα θεμέλια οικιών και μιας μικρής εκκλησίας, αφιερωμένη στον Άγιο Λάζαρο, από όπου και προέκυψε το όνομα του Κάστρου. Το κάστρο του Λαζάρου αξιοποιήθηκε την ίδια περίοδο με το γειτονικό κάστρο της Λουλούδας. Παρακείμενα του Κάστρου βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Η θέση του Κάστρου είναι προνομιακή αφού προσφέρει πανοραμική θέα τόσο προς την ανατολική πλευρά, όσο και προς την δυτική πλευρά του νησιού.
Σπήλαιο Πυθαγόρα
Το Σπήλαιο του Πυθαγόρα είναι ένα ιστορικό και φυσικό αξιοθέατο που συνδέεται με τον διάσημο αρχαίο Έλληνα μαθηματικό και φιλόσοφο Πυθαγόρα. Βρίσκεται στο όρος Κέρκης, το ψηλότερο βουνό του νησιού. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Πυθαγόρας χρησιμοποιούσε το σπήλαιο αυτό ως κρησφύγετο για να αποφεύγει τον τύραννο της Σάμου, τον Πολυκράτη, και για να διδάσκει τους μαθητές του. Η πρόσβαση σε αυτό γίνεται από ένα μονοπάτι διαρκεί περίπου 30-45 λεπτά με τα πόδια. Η επίσκεψη στο Σπήλαιο του Πυθαγόρα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να συνδυάσει κανείς την ιστορία, τη φύση και την πνευματικότητα σε ένα μαγευτικό τοπίο.
Πορφυριάδα
Η Πορφυριάδα είναι ένα ιστορικό εκπαιδευτικό ίδρυμα που βρίσκεται στη Δυτική Σάμο. Ιδρύθηκε το 1818 από τον Επίσκοπο Σάμου, Πορφύριο, και αρχικά λειτουργούσε ως σχολείο για την εκπαίδευση των νέων του νησιού. Η Πορφυριάδα ανέδειξε σημαντικές προσωπικότητες στον τομέα των γραμμάτων και των επιστημών. Το κτίριο της Πορφυριάδας είναι ένα από τα σημαντικά ιστορικά κτίρια της Σάμου, με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική που αντανακλά την περίοδο της ίδρυσής του. Σήμερα, η Πορφυριάδα λειτουργεί ως δημόσιο Δημοτικό Σχολείο, συνεχίζοντας την εκπαιδευτική της αποστολή.
Μοναστήρια
Μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιανής
Πάνω από τον οικισμό του Πυθαγορείου, κοντά στο Ευπαλίνειο όρυγμα και το αρχαίο Θέατρο, βρίσκεται η Ιερά Μονή της Παναγιάς της Σπηλιανής. Στον ίδιο χώρο απαντάται και το ομώνυμο, επισκέψιμο Σπήλαιο, στο βάθος του οποίου κατασκευάστηκε ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου. Το σπήλαιο, όπου σώζεται η αρχαία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σπηλιανής, αποτελούσε τόπο λατρείας από την αρχαιότητα, μάλιστα ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο Πυθαγόρας διέθετε στο σημείο φιλοσοφική σχολή.
τηλ: 2273061361
Ιερά Μονή του Τιμίου Σταυρού
Η Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού στο χωριό Μαυρατζαίοι, ιδρύθηκε το 1592 από το μοναχό Νείλο. Ο Ναός οικοδομήθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Ανακαινίστηκε το 1838 και τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία αφορούν στον τύπο τρίκλιτης τρουλαίας βασιλικής, μορφή που διατηρεί ακόμη και σήμερα. Ο Ναός περιλαμβάνει ένα μοναδικής και απαράμιλλης τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο διακοσμημένο με παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη και την Καινή Διαθήκη, τον ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο άμβωνα του 1873 αλλά και το δεσποτικό θρόνο έτους 1844. Η Ιερά Μονή έχει το μεγάλο προνόμιο και την ιδιαίτερη ευλογία να φυλάττει, μεταξύ των Ιερών Κειμηλίων της, και τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου. Γιορτάζει τη 14η Σεπτεμβρίου και τη Μ. Τετάρτη.
τηλ: 2273091278
Η Ιερά Μονή Αγίας Ζώνης
Η Μονή ανεγέρθηκε το έτος 1695 στην ανατολική πλευρά της Σάμου, στην κοιλάδα της Βλαμαρής. Αρχιτεκτονικά ακολουθεί τον παραδοσιακό μοναστηριακό τύπο, με κλειστή, εσωστρεφή, περίμετρο, αποτελούμενη από διώροφες πτέρυγες του ίδιου ύψους.
Το Καθολικό της Μονής έχει το σχήμα της κλίτης καμαροσκέπαστης βασιλικής με τρούλο και εσωτερικά τόξα, ενώ στην κορυφή της δυτικής όψης στον χώρο της κύριας πύλης κατασκευής του 1855, βρίσκεται από το έτος 1751 ένα μικρό και λιτό μαρμάρινο καμπαναριό. Μέσα στο Καθολικό σώζονται αξιόλογες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο της Μονής κατασκευάστηκε το 1801 και περιλαμβάνει τρεις δεσποτικές φορητές εικόνες του 19ου αιώνα. Η Μονή πανηγυρίζει στις 31 Αυγούστου.
τηλ: 22730-27587
Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος
Έξω από το χωριό Μυτιλινιοί, βρίσκεται η νεότερη Μονή της Σάμου, η Μονή της Αγίας Τριάδας που ανοικοδομήθηκε το 1905. Η αρχιτεκτονική της ακολουθεί τον αθωνικό τύπο τρικωνικού τετρακωνικού ναού. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση οι τέσσερις κίονες, που στηρίζουν τον τρούλο, μεταφέρθηκαν από αρχαίο κτίσμα που βρίσκεται στην αρχαία πόλη της Σάμου. Το 1920 κατασκευάστηκαν το τέμπλο και τα δύο εικονοστάσια. Η Μονή διαθέτει βιβλιοθήκη με πλούσια συλλογή. Γιορτάζεται την ημέρα του Αγίου Πνεύματος.
τηλ: 2273051339
Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής
Κοντά στον οικισμό της Βλαμάρης, στο όρος Ραμπαϊδόνη σε υψόμετρο 400 μέτρων, κείται η ιστορική Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, της επικαλουμένης και «Αηλιώτισσας» λόγω της γειτνίασής της με το παρακείμενο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Η Μονή ιδρύθηκε το 1756 από τον μοναχό Δωρόθεο. Αρχιτεκτονικά ακολουθεί τον μοναστηριακό τύπο των μεγάλων τετράπλευρων συγκροτημάτων με τις διώροφες πτέρυγες. Στο Καθολικό που χτίστηκε το 1782, σώζονται μόνο λίγες τοιχογραφίες, ενώ στο νάρθηκα και στο Ιερό δεσπόζει το πλούσια διακοσμημένο και επιχρυσωμένο ξύλινο τέμπλο που χρονολογείται από το 1802 δια χειρός του ταπεινού Γεώργιου Ταντόγλου. Μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας είναι και η θύρα που οδηγεί από το νάρθηκα στο καθολικό κατασκευασμένη από 365 μικρά ξύλινα τεμάχια που το καθένα τους συμβολίζει την κάθε ημέρα του χρόνου. Η Μονή κατοικείται από έξι μοναχές και γιορτάζει την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα.
τηλ: 2273027582
Ιερά Μονή Μεγάλης Παναγίας
Η Μονή της Μεγάλης Παναγίας, κοντά στο χωριό Μύλοι, ιδρύθηκε το 1586 από τους μοναχούς Νείλο και Διονύσιο και είναι αφιερωμένη στην κοίμηση της Θεοτόκου. Το συγκρότημα της Μονής ακολουθεί πιστά τον τύπο του παραδοσιακού τετράπλευρου Ορθόδοξου Μοναστηρίου. Στο κέντρο του περιβάλλοντος χώρου δεσπόζει ο βυζαντινού ρυθμού Ναός με τρούλο ο οποίος αποτελεί ακριβή αποτίμηση του “σταυροειδούς εγγεγραμμένου σύνθετου τετρακιόνιου αθωνίτικου ναού με νάρθηκα, εξωνάρθηκα και παρεκκλήσιο. Μέσα στο Καθολικό σώζεται το παλιό μαρμάρινο δάπεδο, με σύνθετο ομφαλικό κέντρο. Το δάπεδο είναι καλυμμένο με ολόσωμες ανάγλυφες παραστάσεις του Αδάμ και της Εύας, ενώ στο κέντρο της απεικόνισης στέκεται το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού και το φίδι, σύμβολο του κακού και της απάτης. Το σκαλισμένο και επίχρυσο τέμπλο του 1740, ο επισκοπικός θρόνος του 1803, ο άμβωνας του 1805 και τα αναλόγια συμπληρώνουν τα αξιόλογα έργα τέχνης της Μονής. Ολόκληρος ο Ναός είναι καλυμμένος με τοιχογραφίες, που ολοκληρώθηκαν το έτος 1596. Από το 1901 η Μονή πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου (Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου).
τηλ: 2273041249
Ιερά Μονή Παναγίας Βροντιανής
Πρόκειται για το αρχαιότερο μοναστήρι της Σάμου, κοντά στο χωριό των Βουρλιωτών. Η Μονή Βροντά ή Παναγία Βροντιανή ή Παναγία Βροντιανής ή Παναγία Κοκκαριανής, ανοικοδομήθηκε το 1566 από τους αδελφούς μοναχούς Ιάκωβο και Μακάριο κοντά στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού αφιερωμένου στη Γέννηση της Θεοτόκου. Το Καθολικό της Μονής ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό τύπο της θολωτής κλίτης βασιλικής ενώ το υπόλοιπο συγκρότημα, γύρω από το Καθολικό, είναι τετράγωνο με διώροφα ή τριώροφα κελιά και θολωτές καμάρες. Στην είσοδο βρίσκεται διακοσμημένο με πέτρινα ανάγλυφα το καμπαναριό, το οποίο κατασκευάστηκε το έτος 1812. Το ξύλινο επιχρυσωμένο τέμπλο του Καθολικού είναι διακοσμημένο με σκηνές βγαλμένες από την Αγία Γραφή, ενώ οι φορητές εικόνες του 18ου και 19ου αιώνα θεωρούνται έργα τέχνης. Η Μονή γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
τηλ.: 2273093255
Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μαραθοκάμπου
Πρόκειται για ένα μικρό γυναικείο μοναστήρι που ιδρύθηκε το 1887 και βρίσκεται στην πόλη του Μαραθόκαμπου. Χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, όταν Κολλιβάδες μοναχοί, λόγω διαφορών στο Άγιο Όρος, ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στον Μαραθόκαμπο. Το κήρυγμα και το έργο τους είχε ως αποτέλεσμα να προσελκύσουν λίγες γυναίκες στην ερμητική ζωή, οι οποίες αργότερα εγκαταστάθηκαν εκεί. Ο ναός φέρει την επιγραφή «Ιερός ναός της Παναγίας». Πάνω από την είσοδό του, η επιγραφή «1819 Ιουνίου 15», που δείχνει το έτος της αναστήλωσής του. Πριν μετατραπεί σε μοναστήρι, το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως οίκο ευγηρίας και φιλανθρωπικό ίδρυμα.
τηλ: 2273038342
Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Κακοπεράτου
Το Μοναστήρι βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού Κοσμαδέοι σε υψόμετρο 650 μέτρων, μέσα σε μια απόμερη χαράδρα που οδηγεί στο Σεϊτάνι, γεμάτη πλατάνια, πεύκα και θάμνους. Στα δυτικά μπορεί κανείς να δει τις απόκρημνες κορυφές του όρους Κερκετέας. Αποτελείται από ένα μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή και ένα διώροφο κτίριο με κελιά.
Σε απόσταση 15 λεπτών με τα πόδια (περίπου 500 μέτρα), μέσα από ένα στενό μονοπάτι, βρίσκεται το περίφημο Σπήλαιο Κακοπεράτου, όπου στο παρελθόν ζούσαν ασκητές που είχαν χτίσει το μικρό ξωκλήσι που ονομαζόταν Κακοπερατιανής ή Πέρα Παναγιά.
Ιερά μονή Προφήτη Ηλία
Η Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία κοντά στο Καρλόβασι. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1739. Η αρχιτεκτονική του Ναού είναι αυτή της βασιλικής με τρούλο. Διαθέτει ξύλινο ναό με μοναδικές εικόνες, που χρονολογούνται από το 1739, ιδιαίτερα την εικόνα του Προφήτη Ηλία (κατασκευάστηκε το 1804) με την ασημένια διακόσμηση. Αξιοσημείωτη είναι και η μαρμάρινη επένδυση του δαπέδου. Το περίτεχνο ανάγλυφο στο κέντρο του δαπέδου απεικονίζει έναν δικέφαλο αετό, τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, και ένα ανθρώπινο κρανίο με σταυρωτά οστά. Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου.
Στην ανατολική πλευρά, πάνω από την εξωτερική πύλη της μονής, βρίσκεται το Παρεκκλήσι της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού.
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου
Το Μοναστήρι βρίσκεται σε μια όμορφη περιοχή κοντά στο Παλαιό Καρλόβασι. Ιδρύθηκε το 1823. Είναι γυναικείο μοναστήρι, αλλά σήμερα ζει μόνο μία μοναχή, ενώ παλαιότερα στέγαζε έως και 30 μοναχές. Η εκκλησία μέσα στη Μονή είναι μικρή, αλλά ευσεβής και αρχέγονη. Η παλιά εικόνα του Ιησού Χριστού, που φυλάσσεται στην Εκκλησία, έχει μεγάλη πολιτιστική αξία, αφού χρονολογείται στον 18ο αιώνα. Στο εικονοστάσι απεικονίζεται η Υπεραγία Θεοτόκος που θρηνεί να αγκαλιάζει τον Εσταυρωμένο Κύριο. (Αντί του Ιησού Χριστού ως παιδί, τυπική απεικόνιση στην ελληνορθόδοξη παράδοση). Η Εκκλησία αναστηλώθηκε το 1823 από τον καπετάνιο Μανουήλ Αγγελίνα, έναν από τους Σαμιώτες οπλαρχηγούς που πολέμησαν κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
τηλ: 2273032219
Παναγία Μακρινή
Από το χωριό Καλλιθέα της Σάμου, τολμήστε μια εξόρμηση που θα θυμάστε για πάντα, στον ορεινό όγκο του Κέρκη. Το εκκλησάκι της Παναγίας Μακρινής είναι χτισμένο σε ένα σπήλαιο, από τα μέσα του 9ου αιώνα, και οι τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό του χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Η Παναγία η Μακρινή έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ασκητική παράδοση της Σάμου. Θα αντιληφθείτε γιατί ο τόπος γύρω από την εκκλησία είναι ιδανικός για περισυλλογή: η θέα από την υπερυψωμένη αυλή του ναού μοιάζει με προθάλαμο Παραδείσου.
